Historia i zabytki
Historia
Pisana historia gminy zaczyna się w początkach XIII w. Pierwsza wzmianka o Gnojniku, Gosprzydowej i Lewniowej znajduje się w dokumentach autorstwa Wincentego Kadłubka z roku 1215. Uszew i Biesiadki weszły na karty historii dzięki metrykom wystawianym w drugiej połowie XIII wieku. Grunty pod następne lokowane wówczas wsie: Zawadę Uszewską i Żerków wydzielono jeszcze przed rokiem 1350. Kolejny ślad istnienia i rozwoju gminnych sołectw znaleźć możemy w wykazach świętopietrza, z których wynika, że Gnojnik, Gosprzydowa i Lewniowa były wsiami rycerskimi, a Uszew, Biesiadki, Zawada i Żerków należały do uszewskiego klucza dóbr biskupów krakowskich.
Głębokie piętno na losach gminy Gnojnik naznaczyły takie wydarzenia historyczne, jak: „potop” szwedzki z lat 1655-1660 i związany z nim najazd wojsk siedmiogrodzko-kozackich na Małopolskę w roku 1657, rabacja galicyjska w lutym i marcu 1846 roku oraz dramatyczne wydarzenia I i II wojny światowej.
Gmina w obecnych granicach funkcjonuje od 1 stycznia 1973 r., a od 1975 roku wchodzi w skład utworzonego wówczas województwa tarnowskiego. Wraz z reformą ustroju terytorialnego od 1 stycznia 1999 gmina Gnojnik znów znalazła się w reaktywowanym powiecie brzeskim, a wraz z nim w województwie małopolskim.
Zabytki
Klimat gminy Gnojnik tworzy drewniana architektura sakralna i użytkowa, będąca świadkiem minionych wieków: kościół p.w. św. Mateusza w Biesiadkach, kościół p.w. św. Urszuli w Gosprzydowej oraz liczne stare wiejskie chałupy i budynki gospodarcze rozsiane po całej okolicy (największe ich skupisko znajduje się w Biesiadkach). Naturalne piękno drewnianych budowli, dodatkowo ubogacane przez wieki ogromnym nakładem pracy mieszkańców, zachwyca każdego obserwatora.
Gmina pochwalić się może także ciekawymi zabytkami murowanymi – kościołem p.w. św. Marcina w Gnojniku, kościołem p.w. św. Floriana w Uszwi, kaplicą p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej w Lewniowej oraz kaplicą p.w. św. Antoniego Padewskiego w Żerkowie. Ogromną wartość historyczną posiadają również pozostałości dawnych wielkich folwarków gospodarczych, a przede wszystkim zespół dworsko-pałacowy w Gnojniku oraz murowany dom zarządcy w Biesiadkach.
Architektoniczny krajobraz gminy dopełniają przydrożne kapliczki, figurki i krzyże rozsiane po całej okolicy, a także symboliczne pamiątki ludzkich tragedii mających miejsce na terenie naszej gminy w czasie XX-wiecznych wojen światowych (pamiątkowa tablica w lesie Grabaliny, pomnik ku czci ofiar w Żerkowie).
Perły architektury drewnianej:
Murowane obiekty sakralne:
Zabudowania dworskie i folwarczne:
Pomniki: