Zespół dworsko-pałacowy oraz zabudowania folwarczne w Gnojniku

Oaza zieleni w samym centrum Gminy Gnojnik.

Około 1732 roku Jan Bogusław Petryczy założył po południowej stronie dworu ogród w stylu francuskim z symetrycznym układem kwater i alejek spacerowych, który około 1845 roku został zastąpiony przez Edwarda Homolacsa swobodnie przebiegającymi ścieżkami. Natomiast po północnej stronie dworu Homolacs założył sześciohektarowy park, którego kompozycja nawiązywała do angielskich parków krajobrazowych z XIX wieku. Charakterystyczne elementy parku to: lipowo-jesionowe aleje prowadzące od drogi do domu i polana z dębem-romantycznym samotnikiem. Wśród zasadzonych drzew były różne gatunki: dęby, graby, kasztanowce, lipy, brzozy, topole, sosny, modrzewie. Znalazło się też miejsce na staw z wysepką pośrodku, ozdobioną płaczącą wierzbą, który niestety nie przetrwał do dzisiejszych czasów. Na szczęście zachowały się sięgające 4 metrów w obwodzie dęby szypułkowe, potężne dęby czarne i czarne sosny, modrzewie oraz lipowo-jesionowa aleja.

Ściana drzew stanowiła niegdyś piękną oprawę dla modrzewiowego dworu zbudowanego najprawdopodobniej już w połowie XVIII wieku przez rodzinę Petryczynów. Za czasów Edwarda Homolacsa (czyli w połowie XIX wieku) dwór został rozbudowany – miał dwutraktowy układ wnętrz z obszernym salonem i dużą jadalnią pośrodku, neogotycki wystrój pomieszczeń i elewacji oraz wysoki czterospadowy dach ze świetlikami. Gospodarz gnojnicki rozpoczął także budowę nowoczesnych budynków gospodarczych: spichlerza, stajni, obór, chlewni i wozowni. Homolacs wspólnie z synami prowadził młyn, tartak, gorzelnię i destylarnię. Lata świetności gnojnickiego folwarku skończyły się wraz z nastaniem nowego gospodarza - Józefa Łysakowskiego, który w 1915 roku podzielił swój majątek między dzieci: Józefa, Tadeusza i Stefanię. Córka poślubiła chłopskiego syna – Kazimierza Zająca. Jego zasługą jest m.in. to, że przebudował gorzelnię wódki na dwa oddzielne budynki - młyn parowy oraz tartak.

Podzielony majątek zaczął powoli podupadać, a w latach niemieckiej okupacji popadł w ruinę. Na terenach dworskich zabudowań w Gnojniku powstał bowiem 15 sierpnia 1944 roku obóz pracy przymusowej, w którym przebywało jednocześnie ok. 500 osób. Do 16 stycznia 1945 przewinęło się przez niego 12 tys. robotników. Upadek folwarku dopełniła reforma rolna z 1945 roku, w wyniku której odebrano cały gnojnicki majątek dotychczasowym właścicielom i rozparcelowano. W roku 1954 podupadający dwór rozebrano, a ogród podzielono na działki budowlane i zaczęto zabudowywać. Do dnia dzisiejszego przetrwał jedynie spichlerz oraz zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku oficyna dworska.

Spichlerz wystawiony został – wraz z nieistniejącymi już stajniami, oborami i chlewniami (na ich miejscu obecnie wznoszą się Dom Strażaka, budynki poczty i sklepów) – w połowie XIX wieku przez Edwarda Homolacsa. Jest to budynek murowany, dwukondygnacyjny, prostokątny, nakryty dachem siodłowym. Oficyna dworska to budowla o prostokątnej bryle, drewniana, na kamiennej podmurówce, pokryta dachem czterospadowym. Od wschodu zdobi ją ganek wsparty na kolumnach. Do roku 2011 w oficynie znajdowało się przedszkole.

Zaznaczyć należy, że w latach swej świetności (a więc w XVIII i XIX wieku) park podworski w Gnojniku pięknem i powierzchnią ustępował jedynie przypałacowemu parkowi Goetzów w Brzesku-Okocimiu.

Obecnie na terenie parku znajduje się kompleks sportowy. Sam park został poddany modernizacji (lata 2013-2014) - wybudowano nowe alejki spacerowe, oświetlenie oraz zieleniec z elementami małej architektury. W kolejnych latach - pod nadzorem odpowiednich instytucji - dokonano przeglądu drzewostanu.

Zdjecia obiektu pochodzą z zasobów Urzędu Gminy w Gnojniku.